Bệnh đầu vàng hay viết tắt là YHD, là một bệnh nhiễm vi rút xảy ra ở trên tôm và tôm sú. Bệnh này được báo cáo lần đầu tiên ở nước Thái Lan vào năm 1990, sau đó được báo cáo ở cả Châu Á và Châu Mỹ. Yellowhead là tác nhân gây bệnh, nó là một loại virus RNA sợi đơn (ssRNA) cảm nhận dương tính. Ban đầu bệnh YHD được cho là có liên quan đến rhabdovirus. Nhưng hiện nay nó được biết là có liên quan đến coronavirus và arterivirus. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu bệnh đầu vàng ở tôm sú, nguyên nhân cũng như triệu chứng và cách phòng trị.
Nguyên nhân gây bệnh đầu vàng ở tôm
Bệnh đầu vàng hiện đã được chính thức phân loại trong chi mới Okavirus và họ mới Roniviridae trong thứ tự vi rút Nidovirales.
Tác nhân gây bệnh YHD ở tôm là virus hình que kích thước 44±6×173±13nm. Nhân của virus có đừong kính gần bằng 15 nm, chiệu d́ài có thể tới 800 nm. Cấu trúc acid nhân là ARN có đặc điểm gần giống họ Rhabdoviridae hoặc nhóm virus dạng sợi của họ Paramyxoviridae. Một số nghiên cứu gần đây đã cho virus bệnh đầu vàng gần giống họ Coronaviridae (theo V. Alday de Graindorge & T.W. Flegel, 1999)
Triệu chứng của tôm mắc bệnh đầu vàng
- Biểu hiện đầu tiên tôm phát triển rất nhanh và ăn nhiều hơn mức bình thường. Đột ngột tôm dừng ăn, sau một hai ngày tôm dạt vào gần bờ và chết.
- Mang và gan tuỵ có màu vàng nhạt, toàn thân có màu nhợt nhạt.
- Bệnh có thể gây ra tỷ lệ chết nghiêm trọng đến 100% trong vòng 3-5 ngày.
- Khi tôm nhiễm bệnh đầu vàng kiểm tra tiêu bản máu thấy có dấu hiệu bất thường: Nhân tế bào hồng cầu thoái hoá kết đặc lại; hoặc bị phá huỷ phân mảnh.
- Kiểm tra mô bệnh học tế bào có hiện tượng hoại tử ở nhiều cơ quan và xuất hiện các thể vùi trong tế bào chất, nhân thoái hoá kết đặc; và phân mảnh của nhiều tế bào khác nhau: hệ bạch huyết (Lymphoid); tế bào mang, tế bào kẽ gan tuỵ, tế bào biểu bì ruột.
Việc xác nhận bệnh YHD cần phân tích chi tiết hơn bằng RT-PCR, phân tích Western-blot, lai axit nucleic tại chỗ và TEM.
Phân bố bệnh đầu vàng ở tôm
Boonyaratpalin và CTV, 1992 lần đầu tiên mô tả bệnh đầu vàng gây chết tôm sú nuôi ở miền Trung và miền nam Thái lan; đặc biệt nguy hiểm cho các vùng nuôi thâm canh qua 1 số năm. Virus đầu vàng có thể liên quan đến đợt dịch bệnh của tôm sú nuôi ở Đài loan năm 1987-1988. Những nơi khác thuộc Đông Nam : Indonesia, Malaysia, Trung quốc, Philippine gặp ít; nhưng nguy hiểm cho tôm sú nuôi (Lightner, 1996).
Bệnh thường xảy ra ở các ao nuôi có điều kiện môi trường xấu; và những vùng có mật độ trại cao. Bệnh có thể xuất hiện sau khi thả giống 20 ngày thường gặp nhất 50-70 ngày ở các ao nuôi tôm sú thâm canh. Ngoài ra bệnh còn gặp ở một số loài tôm tự nhiên khác: tôm thẻ, tôm bạc (lớt), tôm rảo…
Ở Việt Nam các vùng nuôi tôm sú của các tỉnh phía Bắc, miền Trung và Nam Bộ đã có tôm bị bệnh đầu vàng gây tôm chết (Theo Bùi Quang Tề, 1994-2001 và Đỗ Thị Hoà, 1995).
Bệnh đầu vàng lây truyền theo đường nằm ngang; virus trừ tôm nhiễm bệnh bài tiết ra môi trường; hoặc một số tôm tự nhiên cũng nhiễm bệnh YHD sẽ lây truyền cho các tôm trong ao nuôi. Có thể một số loài chim nước đã ăn tôm bị bệnh đầu vùng từ ao khác; và bay đến ao nuôi đã mang theo các mẩu thừa rơi vào ao nuôi.
Cách phòng trị bệnh ở tôm
Bệnh đầu vàng có thể được xác định bởi tỷ lệ chết cao và nhanh chóng ở giai đoạn cá con chủ yếu từ giai đoạn đầu đến giai đoạn cuối.
Áp dụng theo phương pháp phòng bệnh tổng hợp. Tránh vận chuyển tôm tơ nơi că bệnh đến nơi chưa phát bệnh; để hạn chế sự lây lan vùng lân cận. Những tôm chết vớt ra khỏi ao; tốt nhất là chôn trong vôi nung hoặc đốt. Nứớc tơ ao tôm bệnh không thải ra ngói xử lý bằng vôi nung; hoặc bằng clorua vôi (theo phương pháp tẩy ao). Xem xét tôm thường xuyên, nếu phát hiện có dấu hiệu bệnh; tốt nhất là thu hoạch ngay. nêu tôm quá nhỏ không đáng thu hoạch thì cần xử lý nước ao trước khi tháo bỏ.
