Hiện nay, cá bớp được nuôi tương đối phổ biến ở các tỉnh ven biển của nước ta, mang lại nguồn lợi kinh tế đáng kể cho người nuôi. Tuy vậy, cá phải đối diện với nhiều dịch bệnh với những nguyên do như: vi khuẩn, ký sinh trùng hoặc virus,… Một trong số những bệnh trên cá bớp gây ra do virus là bệnh lymphocystic (bệnh u sần).
Cá mắc bệnh này sẽ phát triển các nốt sần, xảy ra chủ yếu trên bề mặt cơ thể; cũng có thể phát triển ở các cơ quan nội tạng. Trong phạm vi bài viết sau đây, chúng tôi cố gắng tổng hợp các thông tin liên quan đến bệnh u sần và cách phòng trị cho người nuôi.
Bệnh Lymphocystis (bệnh u sần) là gì?
Viêm tế bào bạch huyết là một bệnh mãn tính của cá nước ngọt và cá biển do nhiễm một loại vi rút iridovirus được gọi là Lymphocystivirus hoặc vi rút gây bệnh Lymphocystis (LCDV), là một thành viên của họ Iridoviridae . Nhiễm trùng dẫn đến sự phát triển của các nốt sần giống như đá cuội; hoặc mụn cơm thường thấy nhất trên vây, da hoặc mang, mặc dù các mô khác có thể bị ảnh hưởng.
Mặc dù căn bệnh này đã được nhìn thấy trên toàn thế giới ở nhiều loài kể từ khi được mô tả lần đầu tiên vào năm 1874; nguyên nhân do vi rút của nó vẫn chưa được xác định cho đến năm 1962. Các lymphocystivirus được coi là ít gây bệnh (gây bệnh) hơn nhiều so với họ hàng của chúng, ranavirus và megalocytivirus, có thể gây ra bệnh toàn thân, nghiêm trọng với tỷ lệ tử vong cao hơn.
Mặc dù bệnh viêm tế bào lympho thường không gây tử vong đáng kể; nhưng nó gây ra sự phát triển không đẹp mắt trên cá làm giảm khả năng bán ra thị trường; và trong một số trường hợp, cá bị nhiễm bệnh nặng có thể chết.
Triệu chứng của bệnh
Cá bị bệnh lymphocystis sẽ xuất hiện các khối u nhỏ, có màu trắng hay hồng trên vây, lưng, đầu cá. Kích thước của các tế bào lymphocystis thay đổi và dao động từ 10 đến 150 mm đường kính. Các tế bào bị nhiễm có hình tròn, hình nón hoặc dị thường.
Đôi khi khối u vỡ gây gây loét và xuất huyết. Bệnh này chỉ gây chết rải rác nhưng sẽ gây ảnh hưởng tới sinh trưởng; và giá trị thương phẩm của cá nuôi. Mầm bệnh mất một tuần đến một năm hoặc hơn để phát triển; tùy thuộc vào loài vật chủ và điều kiện môi trường. Các tổn thương do bệnh này gây ra cuối cùng sẽ lành; nhưng sẽ để lại mô sẹo, gây mất cảm quan cho cá bớp.
Bệnh diễn ra nhanh hơn ở nhiệt độ nước ấm hơn. Tần suất gặp của bệnh lymphocystic ở cá bớp nuôi tại Khánh Hòa là 2/4. Có tới 80% trường hợp bệnh này xuất hiện vào mùa mưa. Bệnh có thể xảy ra ở các cỡ cá khác nhau; nhưng vẫn gặp ở cá con cao hơn: cá con: 40%, cá lớn: 20% và tất cả các cỡ cá: 40%.
Nguyên nhân bệnh u sần, u nang bạch huyết trên cá bớp
Do Iridovirus gây ra, đây là những virus có DNA lớn. Virus gây bệnh lymphocystis là một mầm bệnh phổ biến của cá có thể lây nhiễm ở cá biển; và cá nước ngọt trên toàn thế giới.
Trong tự nhiên, virus gây bệnh lymphocystis được truyền qua cá do tiếp xúc với các vết thương trên bề mặt với virus có trong nước; hoặc do ăn phải virus hoặc các tế bào bị nhiễm virus.
Phân bố của bệnh trên cá bớp
Hầu hết các vùng nuôi cá bớp ven biển đều có nguy cơ xảy ra. Tuy nhiên khi nguồn nước ô nhiễm, hay thức ăn và con giống kém chất lượng bệnh sẽ dễ xảy ra hơn.
Phòng trị bệnh u sần, u nang trên cá bớp
- Hầu như các bệnh do virus gây ra đến nay vẫn chưa có thuốc hoặc phương pháp đặc trị hiệu quả.
- Vẫn chưa có phương pháp điều trị hiểu quả cho cá mắc bệnh. Đa số vẫn tập trung vào các phương pháp như tắm cá, cách ly, hay cắt bỏ các u sần bệnh.
- Cá mắc bệnh lymphocystic cần được loại bỏ hoặc cách ly ngay với bầy đàn.
- Trong trường hợp cá có giá trị thành phẩm nhưng bị ảnh hưởng nghiêm trọng; người nuôi có thể phẫu thuật cắt bỏ các u sần; và sử dụng iodophor pha loãng để sát trùng các vết thương. Cần cẩn thận để tránh làm bỏng da xung quanh bằng cách tiếp xúc lâu dài với iodophor.
Phòng bệnh u sần trên cá bớp
Hiện nay vẫn chưa có vaccin có sẵn để phòng bệnh. Do đó công tác quản lý và kỹ thuật nuôi là rất quan trọng nhằm hạn chế tối đa khả năng xảy ra bệnh.
Người nuôi cần sàng lọc cẩn thận các nguồn cá giống khi nuôi. Thường xuyên khử trùng vùng nuôi bằng thuốc tím; chú trọng công tác vệ snh ao nuôi, lồng bè định kỳ. Cho cá ăn các loại thức ăn an toàn đầy đủ dinh dưỡng; người nuôi có bổ sung vitamin C vào thức ăn để cá tăng sức đề kháng. Nuôi cá với mật độ thích hợp; tránh gây áp lực lên cá do bầy đàn quá đông.
Người nuôi có thể tham khảo nhiều cách phòng bệnh tương tự như các bệnh khác do virus, vi khuẩn hoặc ký snh trùng gây ra trên cá.
